ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સર
નિદાન, સંભાળ અને સ્વસ્થ જીવન
પરંતુ સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે આ એવા કેટલાક કેન્સરમાંનું એક છે જેને થતું અટકાવી શકાય છે અને જો વહેલું નિદાન થાય તો તેની સારવાર સંપૂર્ણપણે શક્ય છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, આ કેન્સર HPV (એચપીવી) નામના એક સામાન્ય વાયરસને કારણે થાય છે. આ જ કારણે, નિયમિત તપાસ અને સ્ક્રીનીંગ કરાવવું ખૂબ જ જરૂરી છે, જેથી રોગને શરૂઆતમાં જ પકડી શકાય.
ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સર શું છે?
કોઈ પ્રશ્ન છે?
ગર્ભાશય કેન્સરના પ્રકારો

⦿ તે સ્કવોમસ કોષો (squamous cells) માં શરૂ થાય છે, જે સપાટ કોષો છે જે સર્વિક્સ (cervix) ની સપાટીને આવરી લે છે.
⦿ આ પ્રકારનું કેન્સર સર્વિક્સ (cervix) ના ગ્રંથિ કોષો (glandular cells) માં શરૂ થાય છે.
⦿ આ કોષો લાળ બનાવે છે.
⦿ આ એક મિશ્ર પ્રકારનું કેન્સર છે.
⦿ તેમાં સ્કવોમસ અને ગ્રંથિ કોષો બંનેની વિશેષતાઓ છે.
⦿ આ ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરનો દુર્લભ અને ઝડપથી વધતો પ્રકાર છે.
⦿ તે નાના, ગોળાકાર કોષોમાં શરૂ થાય છે.
⦿ આ એક મિશ્ર પ્રકારનું કેન્સર છે.
⦿ તેમાં સ્કવોમસ અને ગ્રંથિ કોષો બંનેની વિશેષતાઓ છે.
⦿ આ ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરનો દુર્લભ અને ઝડપથી વધતો પ્રકાર છે.
⦿ તે નાના, ગોળાકાર કોષોમાં શરૂ થાય છે.
ગર્ભાશય કેન્સરના શરૂઆતના લક્ષણો
- સામાન્ય લક્ષણો

અસામાન્ય યોનિમાર્ગ રક્તસ્રાવ (Abnormal Vaginal Bleeding)
આનો અર્થ છે કે તમારા માટે સામાન્ય ન હોય તેવું રક્તસ્રાવ.
⦿ પીરિયડ્સ વચ્ચે (Between Periods): તમારા નિયમિત પીરિયડ્સ વચ્ચે રક્તસ્રાવ.
⦿ સમાગમ પછી (After Intercourse): તમે સેક્સ કર્યા પછી રક્તસ્રાવ.
⦿ મેનોપોઝ પછી (After Menopause): મેનોપોઝમાંથી પસાર થયા પછી કોઈપણ રક્તસ્રાવ (જ્યારે તમારા પીરિયડ્સ બંધ થાય છે).

અસામાન્ય યોનિમાર્ગ સ્રાવ (Unusual Vaginal Discharge)
⦿ રંગમાં ફેરફારો (Color Changes): સામાન્ય કરતાં અલગ રંગનો સ્રાવ.
⦿ ગંધમાં ફેરફારો (Odor Changes): ખરાબ ગંધવાળો સ્રાવ.
⦿ સુસંગતતામાં ફેરફારો (Consistency Changes): સામાન્ય કરતાં જાડો અથવા પાતળો સ્રાવ.

પેલ્વિક દુખાવો (Pelvic Pain)
⦿ પેટના નીચેના ભાગમાં સતત દુખાવો (Constant pain in the lower abdomen): કોઈ સ્પષ્ટ કારણ વગર પેટના નીચેના ભાગમાં સતત દુખાવો કે દબાણનો અનુભવ થવો.

પગમાં દુખાવો (Leg Pain)

પગમાં સોજો (Swelling in Legs)
કોઈ પ્રશ્ન છે?
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સર માટેના જોખમી પરિબળો
⦿ HPV (હ્યુમન પેપિલોમાવાયરસ) ચેપ: પ્રાથમિક કારણ: HPV એક સામાન્ય વાયરસ છે જે જાતીય સંપર્ક દ્વારા ફેલાય છે. તે ગર્ભાશયના કેન્સરનું મુખ્ય કારણ છે.
⦿ ધૂમ્રપાન: જોખમમાં નોંધપાત્ર વધારો: ધૂમ્રપાન તમને ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સર થવાની શક્યતા વધારે બનાવે છે. ધૂમ્રપાન છોડવાથી તમારું જોખમ ઓછું થઈ શકે છે.
⦿ નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ: જો તમારી રોગપ્રતિકારક શક્તિ નબળી હોય, તો તમને ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સર થવાની શક્યતા વધારે છે. જો તમને HIV/AIDS હોય અથવા એવી દવાઓ લેતા હોવ જે તમારી રોગપ્રતિકારક શક્તિને દબાવી દે છે, તો આવું થઈ શકે છે.
⦿ બહુવિધ જાતીય ભાગીદારો: ઘણા જાતીય ભાગીદારો હોવાથી તમને HPV થવાનું જોખમ વધે છે.

⦿ પ્રારંભિક જાતીય પ્રવૃત્તિ: 18 વર્ષની ઉંમર પહેલાં: 18 વર્ષની ઉંમર પહેલાં સેક્સ કરવાનું શરૂ કરવાથી તમને HPV થવાનું જોખમ વધે છે.
⦿ STI નો ઇતિહાસ: ક્લેમીડિયા, ગોનોરિયા: અન્ય જાતીય સંક્રમિત ચેપ (STI) હોવાથી તમને HPV થવાનું જોખમ વધે છે.
⦿ મૌખિક ગર્ભનિરોધકનો લાંબા ગાળાનો ઉપયોગ: લાંબા સમય સુધી જન્મ નિયંત્રણની ગોળીઓનો ઉપયોગ કરવાથી તમારું જોખમ થોડું વધી શકે છે.
⦿ કૌટુંબિક ઇતિહાસ: આનુવંશિક વલણ: જો તમારા પરિવારના સભ્યોને ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સર થયું હોય, તો તમારું જોખમ વધારે હોઈ શકે છે. કેટલાક જનીનો પણ તમારા જોખમને વધારી શકે છે.
⦿ ઉંમર: ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સર 30 થી 50 વર્ષની વય વચ્ચે સૌથી સામાન્ય છે.
⦿ જાતિ/વંશીયતા: ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સર અમુક જાતિ અને વંશીય જૂથોમાં વધુ સામાન્ય છે.
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરનું નિદાન કેવી રીતે થાય છે?
- નિદાન પરીક્ષણો

- પેપ સ્મીયર: અસામાન્ય કોષો માટે સ્ક્રીનીંગ
પેપ સ્મીયર એક પરીક્ષણ છે જેમાં સર્વિક્સ (cervix) ની સપાટી પરથી કોષો એકત્રિત કરવામાં આવે છે અને કોઈપણ અસામાન્યતાઓ માટે માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ તપાસવામાં આવે છે. તે પ્રારંભિક ફેરફારો શોધવા માટેનું સ્ક્રીનીંગ પરીક્ષણ છે.
- HPV ટેસ્ટ: ઉચ્ચ-જોખમવાળા HPV પ્રકારોને શોધી કાઢે છે
HPV ટેસ્ટ હ્યુમન પેપિલોમાવાયરસ (HPV) ના ઉચ્ચ-જોખમવાળા પ્રકારોની હાજરી તપાસે છે, જે ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સરનું કારણ બની શકે છે. આ પરીક્ષણ ઘણીવાર પેપ સ્મીયર સાથે કરવામાં આવે છે.
- કોલપોસ્કોપી: સર્વિક્સની દ્રશ્ય તપાસ
જો પેપ સ્મીયર અસામાન્ય કોષો દર્શાવે છે, તો કોલપોસ્કોપી કરવામાં આવે છે. કોલપોસ્કોપ એક ખાસ મેગ્નિફાઇંગ સાધન છે જેનો ઉપયોગ સર્વિક્સની નજીકથી તપાસ કરવા માટે થાય છે.
- બાયોપ્સી: કેન્સર કોષોની પુષ્ટિ
કોલપોસ્કોપી દરમિયાન, જો કોઈ શંકાસ્પદ વિસ્તારો જોવા મળે છે, તો બાયોપ્સી લેવામાં આવે છે. બાયોપ્સીમાં પેશીનો એક નાનો ટુકડો દૂર કરવામાં આવે છે, જે પછી કેન્સર કોષો માટે તપાસ કરવા માટે માઇક્રોસ્કોપ હેઠળ તપાસવામાં આવે છે. કેન્સર હાજર છે કે કેમ તેની પુષ્ટિ કરવાનો આ એકમાત્ર રસ્તો છે.
- ઇમેજિંગ ટેસ્ટ: MRI, CT સ્કેન, PET સ્કેન
⦿ MRI (મેગ્નેટિક રેઝોનન્સ ઇમેજિંગ) શરીરના વિગતવાર ચિત્રો બનાવવા માટે ચુંબક અને રેડિયો તરંગોનો ઉપયોગ કરે છે.
⦿ CT સ્કેન (કમ્પ્યુટેડ ટોમોગ્રાફી) ક્રોસ-વિભાગીય છબીઓ બનાવવા માટે એક્સ-રેનો ઉપયોગ કરે છે.
⦿ PET સ્કેન (પોઝિટ્રોન એમિશન ટોમોગ્રાફી) શરીરમાં કેન્સર કોષો શોધવા માટે કિરણોત્સર્ગી પદાર્થનો ઉપયોગ કરે છે.
ગર્ભાશય ગ્રીવા ના કેન્સર માટે સારવારના વિકલ્પો
- સર્જિકલ સારવાર
લૂપ ઇલેક્ટ્રોસર્જિકલ એક્સિઝન પ્રક્રિયા (LEEP): અસામાન્ય પેશી દૂર કરવી

કોન બાયોપ્સી: સર્વાઇકલ પેશીનો શંકુ આકારનો ટુકડો દૂર કરવો

હિસ્ટરેકટોમી: ગર્ભાશયને દૂર કરવું

હિસ્ટરેકટોમી એ ગર્ભાશય ગ્રીવા ને સર્જિકલ રીતે દૂર કરવાની પ્રક્રિયા છે. જો કેન્સર વધુ અદ્યતન હોય તો તે કરી શકાય છે.
રેડિકલ ટ્રેચેલેક્ટોમી: પ્રજનન-બચાવતી સર્જરી

પેલ્વિક એક્સએન્ટેરેશન: સર્વિક્સ, ગર્ભાશય, યોનિ અને અન્ય અવયવોને દૂર કરવા

- બિન-સર્જિકલ સારવાર
રેડિયેશન થેરાપી: બાહ્ય બીમ વિ. બ્રેકીથેરાપી

⦿ બાહ્ય બીમ રેડિયેશન શરીરની બહારના મશીનમાંથી આવે છે.
⦿ બ્રેકીથેરાપી માં કિરણોત્સર્ગી સામગ્રી સીધી ટ્યુમરમાં મૂકવામાં આવે છે.
કીમોથેરાપી: સિસ્ટમિક સારવાર

લક્ષિત ઉપચાર: કેન્સર વૃદ્ધિને અવરોધે છે

ઇમ્યુનોથેરાપી: રોગપ્રતિકારક શક્તિને વધારવી

- ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સર માટે સર્જિકલ અને નોન-સર્જિકલ સારવારની તુલના
માપદંડ | સર્જિકલ સારવાર | નોન-સર્જિકલ સારવાર |
---|---|---|
સારવારનો પ્રકાર | શરીરમાંથી કેન્સર દૂર કરવા માટે સર્જરી કરવામાં આવે છે | કિમોથેરાપી, રેડિએશન થેરાપી અથવા બંનેનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે |
ક્યારે પસંદ કરવામાં આવે છે | શરૂઆતના સ્ટેજ (Stage I-IIA)માં, જ્યાં કેન્સર મર્યાદિત હોય | અદ્યતન સ્ટેજ (IIB અને આગળ) માટે જ્યાં સર્જરી શક્ય ન હોય ત્યારે |
ફાયદા | કેન્સર દૂર થાય છે, અને સારવાર ટૂંકા સમયમાં પુરી થઈ શકે છે | યૂટેરસ બચાવી શકાય છે, ઓછી મરજીની જરૂર, વધુ વિકલ્પ ઉપલબ્ધ |
ઓગાળ/જટિલતાઓ | સર્જરીની જોખમો (ઇન્ફેક્શન, પેઇન, બ્લીડિંગ)માં સંભવિત રિસ્ક | લાંબી સારવાર, થાક, વાળ પડવા, માથું દુખાવું, મલબંધતા જેવી સાઈડ ઇફેક્ટ્સ |
પ્રજનન ક્ષમતા પર અસર | યૂટેરસ કાપવામાં આવે છે તેથી પ્રજનન ક્ષમતા બચાવી શકાય નથી | શરૂઆતના સ્ટેજમાં સારવાર થાય તો પ્રજનન ક્ષમતા બચાવી શકાય છે |
પુનરાવૃત્તિની શક્યતા | યોગ્ય રીતે પથોલોજી બાદ ટ્યુમર ઑફી છે | કેન્સરના સ્ટેજ અને ટ્રીટમેન્ટ પર આધાર રાખે છે |
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરને અટકાવવાંની રીતો
- HPV રસીકરણ: ભલામણ કરેલ ઉંમર અને લાભો
- જાતીય પ્રવૃત્તિમાં વિલંબ: HPV સંપર્ક ઘટાડવો
- જાતીય ભાગીદારોને મર્યાદિત કરવા

- નિયમિત પેપ સ્મીયર: 21 વર્ષની ઉંમરે શરૂ કરવું
- HPV પરીક્ષણ: માર્ગદર્શિકા અને ભલામણો
- અસામાન્ય પરિણામો માટે ફોલો-અપ કેર
કોઈ પ્રશ્ન છે?
હમણાં જ એપોઇન્ટમેન્ટ બુક કરો!
વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો
ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સર શું છે?
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરના સામાન્ય લક્ષણો શું છે?
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરનું મુખ્ય કારણ શું છે?
ગર્ભાશય ગ્રીવા નું કેન્સર કેટલું સામાન્ય છે?
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરનું નિદાન કેવી રીતે થાય છે?
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરની સારવારના વિકલ્પો શું છે?
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરથી બચવા માટે હું શું કરી શકું?
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરના પ્રારંભિક ચિહ્નો શું છે?
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરના અંતિમ તબક્કાના લક્ષણો શું છે?
ગર્ભાશય ગ્રીવા કેન્સરના સર્વાઇવલ દર શું છે?

Written by
ડૉ. સ્વાતિ શાહ
MS, DrNB (Surgical Oncology)
ડૉ. સ્વાતિ શાહ અમદાવાદમાં રોબોટિક યુરો અને ગાયનેકોલોજિકલ કેન્સર સર્જન છે.

Reviewed by
ડૉ. હર્ષ શાહ
MS, MCh (G I cancer Surgeon)
ડૉ. હર્ષ શાહ અમદાવાદના જાણીતા GI અને HPB રોબોટિક કેન્સર સર્જન છે.