પિત્તાશયનું કેન્સર
કારણો, લક્ષણો અને સારવાર
પિત્તાશયનું કેન્સર શું છે?
- પિત્તાશયનું કેન્સર કેટલું સામાન્ય છે?
કોઈ પ્રશ્ન છે?
પિત્તાશયના કેન્સરના પ્રકાર
⦿ એડેનોકાર્સિનોમા (Adenocarcinoma): સૌથી સામાન્ય પ્રકાર જે ગ્રંથિ કોષોમાં શરૂ થાય છે.
⦿ સ્કવામસ સેલ કાર્સિનોમા (Squamous Cell Carcinoma): પિત્તાશયની અંદરના પાતળા, સપાટ કોષોમાંથી વિકસે છે.
⦿ સ્મોલ સેલ કાર્સિનોમા (Small Cell Carcinoma): એક દુર્લભ પણ ઝડપથી વધતો પ્રકાર.
⦿ સાર્કોમા (Sarcoma): પિત્તાશયના નરમ પેશીમાં બને છે.
પિત્તાશયના કેન્સરના કારણો
- પથરી અને લાંબા ગાળાની પિત્તાશયની સમસ્યાઓ
- કૌટુંબિક ઇતિહાસ અને આનુવંશિકતા
જો નજીકના પરિવારના સભ્યોને પિત્તાશયનું કેન્સર અથવા અન્ય પિત્તાશયના રોગો થયા હોય, તો તે થવાની શક્યતાઓ વધી શકે છે. અમુક આનુવંશિક (Genetics) ફેરફારો પણ કેટલાક લોકોને આ કેન્સર થવાની સંભાવના વધારે કરી શકે છે.
- સ્થૂળતા અને બિનઆરોગ્યપ્રદ જીવનશૈલી
વધારે વજન (overweight) હોવાથી પિત્તાશયના કેન્સરનું જોખમ વધી શકે છે. વધુ પડતો જંક ફૂડ (junk food) અને પૂરતો આરોગ્યપ્રદ ખોરાક ન ખાવાથી પણ શરીરમાં આ રોગ થવાની શક્યતા વધી શકે છે. કસરતનો અભાવ જોખમમાં વધારો કરે છે.
- હાનિકારક રસાયણોનો સંપર્ક
જે લોકો રસાયણોની આસપાસ કામ કરે છે, જેમ કે રબર (rubber) અથવા ધાતુઓ બનાવતી ફેક્ટરીઓમાં, તેમને પિત્તાશયનું કેન્સર થવાની સંભાવના વધારે હોઈ શકે છે. આ હાનિકારક પદાર્થો સમય જતાં શરીરને અસર કરી શકે છે.
- પિત્તાશયના પોલિપ્સ
પિત્તાશયના પોલિપ્સ (Polyps) પિત્તાશયની અંદર નાના વિકાસ છે. કેટલાક પોલિપ્સ હાનિકારક હોય છે, પરંતુ જો તે 1 સેમી (cm) કરતા મોટા થાય છે, તો તે કેન્સરમાં ફેરવાઈ શકે છે.
પિત્તાશયના કેન્સરના શરૂઆતના લક્ષણો
ઉપર તરફ જમણા પેટમાં સતત દુખાવો
ઉબકા, ઉલટી અને પેટની સમસ્યાઓ
કમળો: પીળી ત્વચા અને આંખો
અચાનક વજન ઘટવું અને ભૂખ ન લાગવી
પેટમાં સોજો અથવા ગઠ્ઠો
કોઈ પ્રશ્ન છે?
પિત્તાશયના કેન્સરનું નિદાન કેવી રીતે થાય છે?
- ડોક્ટરની તપાસ અને તબીબી ઇતિહાસ
- પિત્તાશયમાં ગાંઠ છે તે તપાસવા
⦿ અલ્ટ્રાસાઉન્ડ (Ultrasound): પિત્તાશયના ચિત્રો લેવા માટે ધ્વનિ તરંગોનો ઉપયોગ કરે છે.
⦿ સીટી સ્કેન (CT Scan): એક મજબૂત એક્સ-રે (X-ray) જે કોઈપણ ગાંઠોનું કદ અને સ્થાન દર્શાવે છે.
⦿ એમઆરઆઈ (MRI): પિત્તાશય અને નજીકના અવયવોની સ્પષ્ટ છબીઓ લેવા માટે ચુંબકનો ઉપયોગ કરે છે.
- બાયોપ્સી (Biopsy): કેન્સર માટે પેશીની તપાસ
- લીવર (liver) ના સ્વાસ્થ્ય માટે રક્ત પરીક્ષણો
પિત્તાશયના કેન્સરના તબક્કા
- સ્ટેજ 0: ખૂબ જ શરૂઆતનું કેન્સર
⦿ કેન્સર ફક્ત પિત્તાશયના પાતળા આંતરિક સ્તરમાં જ હોય છે.
⦿ તે બીજે ક્યાંય ફેલાયું નથી.
⦿ આ તબક્કાની સારવાર કરવી સૌથી સરળ છે.
- સ્ટેજ I: પિત્તાશયની અંદર કેન્સર
⦿ કેન્સર પિત્તાશયની દિવાલમાં છે પરંતુ બહાર ફેલાયું નથી.
⦿ સર્જરી (surgery) સામાન્ય રીતે બધા કેન્સરને દૂર કરી શકે છે.
- સ્ટેજ II: કેન્સર નજીકના વિસ્તારોમાં પહોંચે છે
⦿ કેન્સર પિત્તાશયમાં ઊંડે સુધી ફેલાયું છે અને લીવર (liver) અથવા આંતરડા જેવા નજીકના અવયવો સુધી પહોંચી શકે છે.
⦿ સર્જરી અને અન્ય સારવારની જરૂર પડી શકે છે.
- સ્ટેજ III: લિમ્ફ નોડ્સ (lymph nodes) માં કેન્સર
⦿ કેન્સર લિમ્ફ નોડ્સ (નાની ગ્રંથીઓ જે શરીરને ચેપ સામે લડવામાં મદદ કરે છે) સુધી ફેલાયું છે.
⦿ સારવારમાં સર્જરી, કીમોથેરાપી (chemotherapy) અને રેડિયેશન (radiation) નો સમાવેશ થઈ શકે છે.
- સ્ટેજ IV: કેન્સર અન્ય અવયવોમાં ફેલાય છે
⦿ કેન્સર શરીરના દૂરના ભાગોમાં ફેલાઈ ગયું છે, જેમ કે ફેફસાં અથવા હાડકાં.
⦿ આ સૌથી ગંભીર તબક્કો છે. સારવાર કેન્સરને ધીમું કરવા અને લક્ષણોને હળવા કરવા પર કેન્દ્રિત છે.
પિત્તાશયના કેન્સર માટે સારવારના વિકલ્પો
સર્જરી
કીમોથેરાપી
રેડિયેશન થેરાપી
ઇમ્યુનોથેરાપી અને
વિશેષ દવાઓ
⦿ ઇમ્યુનોથેરાપી શરીરની સંરક્ષણ પ્રણાલીને કેન્સર સામે લડવામાં મદદ કરે છે.
⦿ લક્ષિત દવા ઉપચાર સામાન્ય કોષોને નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના ફક્ત કેન્સરના કોષો પર હુમલો કરે છે.
પીડા રાહત અને આરામદાયક સંભાળ
- પિત્તાશયના કેન્સર માટે સારવારના વિકલ્પો અને પરિણામોનું કોષ્ટક
- Swipe right to view the full table
| સારવાર વિકલ્પ | વર્ણન | કયા તબક્કા માટે શ્રેષ્ઠ | અપેક્ષિત પરિણામો |
|---|---|---|---|
| સર્જરી (કોલિસિસ્ટેક્ટોમિ ± એક્સટેન્ડેડ રિસેક્શન) | પિત્તાશય અને આસપાસની પેશીઓને દૂર કરવી. જો ફેલાય છે, તો લીવર રિસેક્શન (liver resection) ની જરૂર પડી શકે છે. | સ્ટેજ I-III | જો વહેલું નિદાન થાય તો સાજ થવાની શ્રેષ્ઠ તક. |
| કીમોથેરાપી | કેન્સરના કોષોને મારવા અથવા તેમની વૃદ્ધિ ધીમી કરવા માટે દવાઓ. સર્જરી પહેલાની અથવા અદ્યતન કેસો માટે ઉપયોગી છે. | સ્ટેજ II-IV | અસ્તિત્વમાં સુધારો કરે છે, પરંતુ અદ્યતન રોગ માટે મર્યાદિત. |
| રેડિએશન થેરાપી | હાઈ-એનલર્જી કિરણો ગાંઠને સંકોચવા માટે, ધણિવાર કીમોથેરાપી સાથે સંયોજનમાં ઉપયોગ થાય છે. | સ્ટેજ III-IV | રોગને નિયંત્રિત કરી શકે છે, પરંતુ એકલ ઉપચારરૂપ નથી. |
| ટાર્ગેટ ઉપચાર | અદ્યતન કેસો માટે કેન્સર-વિશિષ્ટ માર્ગોને નિશાન બનાવે છે (દાહ., HER2, FGFR લક્ષ્યો). | સ્ટેજ IV | બાયોમાર્ક-પોઝિટિવ દર્દીઓમાં અસરકારક. |
| ઈમ્યુનોથેરાપી | કેનસર પર કાબૂ કરવા માટે રોગપ્રતિકારક શક્તિને વધારે છે. પસંદગીના દર્દીઓમાં ઉપયોગ થાય છે. | સ્ટેજ IV | ચોક્કસ દર્દીઓમાં અસ્તિત્વમાં સુધારો કરે છે. |
| ઉપશામક સંભાળ | લક્ષણોને રાહત (પીડા વ્યવસ્થાપન, પિત્ત નળી સ્ટેન્ટિંગ) માટે અદ્યતન કેસો માટે. | સ્ટેજ IV (અંતિમ તબક્કો) | જીવનની ગુણવત્તા સુધારે છે, લક્ષણોથી રાહત આપે છે. |
શું તમે પિત્તાશયના કેન્સરને અટકાવી શકો છો?
- સ્વસ્થ વજન જાળવો અને પૌષ્ટિક ખોરાક લો
- જંક ફૂડ અને ઉચ્ચ ચરબીવાળા ભોજન ટાળો
- તમારા પિત્તાશય માટે નિયમિત ચેકઅપ (check-up) કરાવો
- કેન્સરનું જોખમ ઘટાડવા માટે પથરીની કાળજી લો
કોઈ પ્રશ્ન છે?
હમણાં જ એપોઇન્ટમેન્ટ બુક કરો!
વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો
Written by
ડૉ. હર્ષ શાહ
MS, MCh (G I cancer Surgeon)
ડૉ. હર્ષ શાહ અમદાવાદના જાણીતા GI અને HPB રોબોટિક કેન્સર સર્જન છે.
Reviewed by
ડૉ. સ્વાતિ શાહ
MS, DrNB (Surgical Oncology)
ડૉ. સ્વાતિ શાહ અમદાવાદમાં રોબોટિક યુરો અને ગાયનેકોલોજિકલ કેન્સર સર્જન છે.